Blog

Jak zbierać? Korzenie i kłącza

by in Wkręć się w Zielone 6 listopada 2018

Nastała jesień, a wraz z nią idealny czas na zbiór tak cennych organów podziemnych jak korzenie i kłącza. Takie organy są teraz najcenniejsze, zwłaszcza u roślin, które wykształciły formę dwuletnią lub wieloletnią (byliny).

Rośliny przez cały okres wegetacji wytwarzają różnego rodzaju substancje zarówno odżywcze jak w pewnym stopniu chroniące je przed atakiem różnego rodzaju amatorów czyhających na to, co udało im się zgromadzić podczas lata – gromadzą je w swojej 'piwniczce’ czyli w organach podziemnych. Jak skrzętna i zaradna gospodyni przygotowuje i magazynuje swoje przetwory, tak i te organizmy chcą się zabezpieczyć na przyszły rok – po to, aby mieć lepszy start od konkurencji rosnącej w pobliżu (konkurencji do światła słonecznego) i móc wydać potomstwo zapewniające ciągłość gatunku.

To, co wykopujemy dla własnego użytku może mieć różną postać morfologiczną: korzeni jako właściwych organów podziemnym jak łodyg, które zostały przystosowane do innych funkcji niż ich odpowiedniki nadziemne.

Korzeń.

  • Organy podziemne, utrzymujące roślinę w podłożu (statolity);
  • Pobieranie wody i soli mineralnych;
  • Gromadzenie substancji zapasowych;
  • Symbioza z bakteriami i grzybami.

Tu pojawia się czysto botaniczne pojęcie – statolity. Są to struktury, które zawierają pochodne białek w formie 'skondensowanej’ ułatwiające drążenie korzeni w głąb gleby dzięki działaniu siły grawitacji i dzięki temu cała roślina potrafi się stabilnie trzymać w podłożu.

Podstawowe rodzaje korzeni:

  • System palowy – gruby korzeń główny z korzeniami bocznymi (np.: łopian);
  • System wiązkowy – korzeń główny zanika i rozwijają się korzenie boczne o równych rozmiarach (np.: trawy).

Dla naszych celów ważniejszą rolę będą miały korzenie palowe, w których rozbudowana tkanka spichrzowa, magazynuje spore zasoby związków wtórnych, w tym także cennych pod względem leczniczym dla nas.

Najczęściej spotykane substancje wtórne w korzeniach:

  • Cukry złożone – skrobia, śluzy, inulina;
  • Garbniki;
  • Gorycze;
  • Alkaloidy;
  • Fitosterole;
  • Witaminy i minerały.

Kłącze. 

Jest to rodzaj łodygi podziemnej, która spełnia funkcje rozmnażania wegetatywnego (rozrost rośliny na danym terenie, dlatego też chwasty kłączowe są trudne do zwalczenia ;)) oraz magazynującą substancje wtórne wytwarzane przez rośliny.

Różnica między korzeniem a łodygą:

  • Korzeń stanowi typowy organ podziemny – kłącze jest formą przekształconą do roli organu pełniącego funkcje podziemnej;
  • Na jego powierzchni występują liście łuskowate oraz korzenie przybyszowe;
  • Najczęściej w przeciwieństwie do korzeni kłącza układają się poziomo pod powierzchnią gleby.

Najczęściej spotykane substancje wtórne w kłączach:

  • Cukry złożone – skrobia;
  • Garbniki;
  • Gorycze;
  • Fitosterole;
  • Związki fenolowe – kurkimina;
  • Witaminy i minerały.

Zbiór korzeni i kłączy.

Zasady ogólne:

  • Zbiór należy wykonywać jesienią lub wczesną wiosną, przed wypuszczeniem liści;
  • Części podziemne zbiera się niezależnie od pogody;
  • Rośliny dwuletnie należy zbierać pod koniec pierwszego okresu wegetacji;
  • Korzenie roślin wieloletnich zbiera się po drugim lub trzecim roku wegetacji.

W praktyce należy zbierać te organy kiedy łodygi i liście żółkną i zamierają, dlatego czasem zbiory można już rozpoczynać wczesną jesienią (początek września, np. pierwiosnek).

Rośliny dwuletnie magazynują wszelkie potrzebne substancje po pierwszym roku wegetacji, po to aby wykorzystać je do wytworzenia kwiatów i nasion w drugim roku, dlatego też ich jednoroczne korzenie są najcenniejsze. Byliny (rośliny wieloletnie) przez pierwsze dwa lata wykorzystują wytworzone substancje do wzrostu i rozwoju, dopiero po drugim, trzecim roku magazynują związki w organach podziemnych.

Co można zbierać jesienią i późną jesienią?

Przykłady:

Korzenie:

  • łopianu;
  • mniszka lekarskiego;
  • mydlnicy lekarskiej;
  • cykorii podróżnik;
  • pokrzywy;
  • żywokostu lekarskiego.

Kłącza:

  • perzu;
  • pięciornika kurzego ziela;
  • rdestu wężownika;
  • pałki wodnej;
  • tataraku.

W odniesieniu do aspektów prawnych pozyskiwania i sposobu zbioru , w Polsce obowiązują ustawy:

  • Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony i zbioru płodów runa leśnego oraz zasad lokalizowania pasiek na obszarach leśnych (Dz. U. Nr 6 poz. 42);
  • Ustawa z dn. 28 września o lasach 1991 r. (Dz. U. Nr 101 poz. 444);
  • Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220);
  • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętą ochroną ( Dz. U. z2004 r. Nr 168, poz. 1764);

Oczywiście uprawa naszych ulubionych gatunków ziół we własnym ogródku i ich zbiór nie jest niczym ograniczony  😉

Ponadto trzeba również zwracać uwagę na miejsca zanieczyszczone, w pobliżu dróg, traków kolejowych, spalarni śmieci, wysypisk, oczyszczalni śmieci itp.

Leave a Reply

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

    Cart